Voor veel mensen is sporten een ideale uitlaatklep. Wat is er nu lekkerder dan na een hectische dag op je werk als die stress eruit te slaan op een bokszak, of eruit te persen tijdens een set zware deadlifts of bench press? En dan werk je ook nog eens aan je gezondheid terwijl je die ongezonde stress kwijt raakt. Win-win! Tenzij trainen je enige manier is om met die stress om te gaan. Dan kan die uitlaatklep die sport is, bijdragen aan nog meer stress.
Eerst even een kleine ‘definitie’ van stress. Gewoon, omdat we dan weten waar we het over hebben… Stress is een (korte) verstoring van onze homeostase: een fysieke staat waarin allerlei inwendige processen nauwkeurig afgestemd en in evenwicht zijn. Denk bijvoorbeeld aan het vochtgehalte in het lichaam; wanneer je – bijvoorbeeld door zweten – uit begint te drogen, dan zal het lichaam jou via het signaal ‘dorst’ ertoe proberen te bewegen wat te drinken, en zo weer de (vocht)balans te herstellen.
Dat betekent dat heel veel dingen die de homeostase ook maar een klein beetje kunnen verstoren als ‘stress’ aangemerkt kunnen worden. Maar wanneer wij het over stress hebben, dan hebben we het vooral over vrij ‘heftige’ gebeurtenissen die we duidelijk op kunnen merken. Denk dan aan werkdruk, spanningen binnen een relatie, of een intense training.
Daarbij maken we doorgaans onderscheid tussen vormen van ‘goede’ of ‘slechte’ stress. Zo is een opgefokte, narcistische afdelingschef of een familielid wat acute zorg verdiend een bron van ‘slechte stress’. We voelen ons er vervelend bij, en blijven er vaak langer mee rondlopen. Terwijl we een parachutesprong of heftige workout juist als ‘goede stress’ zien; het voelt (na afloop) goed, we weten waarvoor we het doen, en kunnen er ook snel van herstellen.
En: soms gebruiken we vormen van ‘goede stress’ om met die ‘slechte stress’ om te kunnen gaan. Zie het sporten om je af te reageren. Al neemt dat niet weg dat zowel goede als slechte stress, allebei vormen van stress blijven.
Sport en trainen als vorm van stress
Krachttraining is een schoolvoorbeeld van een verstoring van de homeostase. Tijdens het tillen van zware gewichten zelf word je niet sterker of fitter. Je beschadigt je spieren juist, waarmee je ze zwakker maakt. Pas in de 24-48 uur na je krachttraining zullen je spieren zich herstellen – en dan hopelijk net even wat sterker worden, zodat ze beter voorbereid zijn op de volgende krachttraining.
Een van de redenen dat we krachttraining als goede stress zien is ook dat we er snel van kunnen herstellen. En, niet geheel onbelangrijk: dat we het – zoals menig andere sport – leuk vinden om te doen. Een belangrijk aspect van ‘stressbestendig zijn’ is je mindset rond stress; ben je ervan overtuigd dat de stress die je ervaart erbij hoort voor een goed doel is, dan zal je er waarschijnlijk beter mee om kunnen gaan. Op zowel fysiek als mentaal niveau.
Van veel sporten en trainingsvormen weten we dat afzien erbij hoort. Daarom kunnen we er veel beter mee omgaan. Misschien vinden we het zelfs prettig of lekker. Maar, fysieke training is dus nog steeds een vorm stress…
Stress op stress op stress
Het probleem met trainen als uitlaatklep in tijden van stress is dat je dus stress met stress probeert te ‘counteren’. Eigenlijk stapel je stress op stress. Dat lijkt misschien niet zo’n issue omdat je trainen leuk vind – en het dus een ‘goede’ stress is – maar voor je lichaam is het net zo goed een vorm van stress als die deadline op werk.
Dit zou inderdaad niet zo’n issue zijn als je tenminste van die stress weet te herstellen. Maar voor sommige mensen is trainen de enige manier om met die andere vorm van stress om te kunnen gaan. Druk op je werk? Trainen! Ruzie met je partner? Trainen! Onverwachte belastingaanslag? Trainen! Favoriete plant heeft een blad verloren? Trainen!
Wanneer je zoveel sport dat je er eigenlijk niet meer van kunt herstellen – mede doordat je ook buiten de sportschool meer stress ervaart – dan zal je lichaam het allemaal op dezelfde grote hoop gooien. Die krachttraining of pot voetbal is vooral nog meer stress – terwijl dat arme lijf al zoveel stress te verduren krijgt. Waardoor ook zoiets fijns als sporten een vorm van slechte stress kan worden.
Sport en stress: hoe houd je de balans?
Dus, hoe voorkom je dat sport in tijden van stress alsnog gezond blijft? Dat het zijn meerwaarde als ‘goede stress’ niet verliest? Er zijn een paar dingen die je kunt doen.
Het eerste is simpelweg wat gas terug nemen tijdens het sporten. Het is misschien verleidelijk om je na het zoveelste slechtnieuwsgesprek in te schrijven voor die spinningmarathon… Maar zeker als je voelt dat je er even ‘doorheen zit’, doe je er beter aan het wat rustiger aan te doen. Houd het bij een uur spinning. En dan niet iedere dag, maar max. 2, 3 keer deze week. Of ga misschien voor een matje tijdens de pilates, in plaats van die fiets.
Merk je dat je – tijdens een periode van stress én veel sport of training – minder sterk bent, sneller buiten adem bent of misschien zelfs aankomt in gewicht? Neem dan eens een week pauze van het trainen. Ja, dit is ongetwijfeld lastig als je gewend bent training als anti-stressmiddel of ‘coping mechanisme’ te gebruiken… Maar je lichaam geeft je signalen dat het echt teveel begint te worden. Respecteer die signalen, en geef je lichaam even de rust die het waarschijnlijk nodig heeft!
Een waardevolle strategie wanneer je veel aan krachttraining doet, ongeacht hoeveel stress je op een gegeven moment ervaart, is het opnemen van ‘deload’ weken. Je kan hier meer over lezen in deze blog. Zit je in een week waarin de (werk)druk hoog is (of weet je dat er zo’n week aan zit te komen), dan is het verstandig om dan zo’n deload in te plannen.
Wat ook valt aan te raden is andere manieren vinden om met stress om te kunnen gaan. Voor sommige mensen is sporten de enige manier om te kunnen ontspannen of af te reageren. Het is natuurlijk prima als sporten je passie is, maar wanneer je het iedere dag doet dan kan het al snel teveel worden. En het verliest op een gegeven moment ook een beetje zijn meerwaarde als ‘coping strategie’.
Daarom is het goed om meerdere manieren om met die stress om te kunnen gaan, achter de hand te hebben. Denk aan een hobby waarbij je niet lichamelijk actief bent. Of sociale contacten waarmee je kunt praten. Gaat je voorkeur toch uit naar iets waarbij je beweegt, dan kan yoga, tai chi of wandelen in de natuur helpen.
Vergeet ook niet dat veel van de strategieën om met stress om te kunnen gaan (zoals sport) vaak een vorm van ‘symptoombestrijding’ blijven. Wil je echt van de stress af kunnen komen, dan zal je vaak ingrijpende keuzes moeten maken. Wordt je knettergek van de drukte op je werk? Dan zal je misschien een andere baan moeten zoeken. Trek je het niet meer om de zorg voor dat familielid te dragen? Betrek dan iemand anders bij die zorg.
Het is ontzettend moeilijk om tegen die stroom van stress op te blijven sporten of ‘ontspannen’. Soms zal je gewoon de bron van stress moeten vermijden. En ja, dat is moeilijk… Maar misschien dat de informatie uit de volgende blogs je daarbij kan helpen:
Vrienden, familie en andere saboteurs
Ter afsluiting…
Wanneer je plezier beleefd aan het sport en het in tijden van stress als uitlaatklep gebruikt, dan kan dat wat je hierboven hebt gelezen best wel… confronterend geweest zijn. Het is natuurlijk niet mijn bedoeling om je het sporten te ontmoedigen. Integendeel, blijf vooral sporten! Maar wat je ook wilt doen, is goed blijven kijken naar je trainingsintensiteit tijdens die stressvolle periodes. Raakt de balans niet zoek? Heb je wel andere manieren om met stress om te gaan?
Zoals ik eerder al schreef, zal je lichaam bij heel veel stress moeilijk onderscheid kunnen maken tussen wat ‘goed’ of ‘slecht’ is. Het gaat op een gegeven moment allemaal op een grote hoop. Om die hoeveelheid stress klein te kunnen houden, zal je soms concessies moeten doen. Misschien aan je werkritme, misschien aan je sportritme. Dat is ongetwijfeld vervelend… Maar het zal je wel helpen gezonder te blijven, zowel fysiek als mentaal.
