Stel je voor: jij neemt deel aan een onderzoek naar een medicijn tegen maagpijn. Samen met nog 50 anderen krijg jij een doosje revolutionaire (volgens die man in die witte jas dan he) pillen mee, die jij de komende week moet slikken. Aangezien je graag van je maagkrampen af wilt komen, doe je dat ook. En: met resultaat. Want na een week zijn die voorheen zo hardnekkige buikkrampen bijna geheel verdwenen. Het is een mirakel!
Maar wat het nog meest wonderlijk is, is dat jij bij de 15 deelnemers hoort die pillen zonder werkzame stoffen hebben gekregen. Je maagklachten zijn misschien wel verdwenen, maar dat komt niet door een medicijn – je hebt immers helemaal geen medicijn gekregen. Wat jij ervaren hebt is het welbekende ‘placebo-effect’.
Het placebo-effect laat zien wat de kracht van overtuiging is. Ook al bevat die pil geen werkzame stof: als jij ervan overtuigt bent dat dit wel zo is, heeft het slikken ervan toch een (positieve) uitwerking. Het placebo-effect geeft aan dat overtuiging een van de belangrijkste voorwaarden voor resultaat is. Niet alleen voor de werking van een (nep)medicijn, maar in ieder aspect van jouw leven. Welke rol spelen die overtuigingen bij het veranderen van je gedrag en bereiken van je doelen?
Als het gaat om overtuigingen in de context van trainen en gezond eten, dan is er een belangrijk aspect. Wanneer jij ervan overtuigt bent dat iets gaat werken of lukken, dan leidt dat tot toewijding – en daarmee toepassing. Krijg jij van je personal trainer oefeningen mee waarvan je gewoon weet dat ze jou megafit en superstrak gaan maken, dan ga je graag drie keer per week naar de sportschool om ze daar te doen. Die toewijding om consistent te trainen (bedenk: consistency is key) zal leiden tot resultaat. En dat resultaat is weer bewijs voor je overtuiging – ‘die oefeningen werken!’
Maar wat als je twijfelt aan het effect van je oefeningen? Als je bijvoorbeeld net op social media hebt gelezen dat die oefeningen eigenlijk helemaal niet zo goed zijn als je dacht? Dan zal je toewijding waarschijnlijk minder, en daarmee de toepassing moeilijker zijn. Je zal eerder met tegenzin naar de sportschool gaan, jezelf niet echt ‘pushen’ en vaker oefeningen (of zelfs complete trainingen) skippen. Daardoor blijven je resultaten achter, en voilà: je twijfels zijn bewezen.
De realiteit is dat het veel van ons ontbreekt aan toewijding – door een gebrek aan overtuiging. We geloven niet (genoeg) in onszelf en wat we doen. Ook al zouden we het geweldig vinden om het ene te doen of dat andere te hebben: in ons achterhoofd spookt de overtuiging dat het ons toch niet gaat lukken. Of het niet verdienen. En als je niet in jezelf gelooft, waarom zou je dan iets doen waar je eigenlijk niet achter staat?
De valkuil van de ‘waarheid’
Een overtuiging – of ‘core belief’ in mooi Engels – is een generalisatie over hoe de wereld werkt, die jij voor waar aanneemt (belangrijk puntje). Overtuigingen worden gevormd door jouw opvoeding, sociale invloed, en pijnlijke of plezierige ervaringen (ook een belangrijk puntje). Eigenlijk kies je ze zelden zelf; je zou kunnen zeggen dat een groot deel van jouw overtuigingen niet echt de jouwe zijn.
Maar jij bent wel degene die het effect ervaart. En dat effect is niet altijd even wenselijk. Door dingen die jouw ouders je vroeger verteld hebben, durf jij nu niet het werk te doen wat jou echt leuk lijkt. Door het vreemdgaan van je ex denk jij dat je geen relatiemateriaal bent of anderen niet te vertrouwen zijn. En na het zoveelste mislukte dieet ben jij er nu van overtuigd dat jij nooit van je buik af zal komen.
Maar al lijkt een overtuiging nog zo concreet en neem je deze voor waar aan: uiteindelijk valt niet te bewijzen of deze ook daadwerkelijk ‘waar’ of ‘niet waar’ is. De waarheid is altijd jouw waarheid, jouw interpretatie, en jouw overtuiging. Voor zover je over ‘jouw’ kunt spreken, als je bedenkt dat het gros van je overtuigingen gevormd worden door je omgeving en de omstandigheden.
Een overtuiging is slechts een aanname, of verzameling van aannames. Jij neemt aan dat iets zo is. Maar of het ook echt zo is, kan je helemaal niet weten. Zoals het gezegde gaat: ‘assumption is the mother of all fuckups’. Hoe weet jij zo zeker dat – bijvoorbeeld – het mislukken van dat dieet echt aan jou lag? En niet aan dat dieet wat jij – zoals de meeste diëten – sowieso niet lang vol had kunnen houden?
En waarom zou je jouw toekomst af laten hangen van iets waarvan je niet kan weten of het wel klopt?
Overtuigingen zijn een keuze
Je zou dus kunnen stellen dat ‘jouw’ overtuigingen jou overkomen zijn. Thanks ouders, thanks omgeving, thanks Marietje uit groep 3 van de basisschool die zei dat je stom haar had. Tegelijkertijd vallen je overtuigingen nooit te valideren; misschien kloppen ze, misschien niet. Misschien was Marietje uit groep 3 wel gewoon een bitch. Of had ze een oogafwijking, weet jij veel…
Dat betekent ook dat jij – wetende dat ze nooit ‘bewezen’ kunnen worden – zelf jouw overtuigingen kunt kiezen. Als een overtuiging jou niet helpt, waarom er dan aan vast blijven houden? Waarom niet overtuigingen kiezen die jou kracht geven en dichter bij jouw doelen brengen? En ja, zoals met alles wat met ‘mindset’ te maken heeft, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Maar er is wel een manier om dat te kunnen doen.
Belangrijk om te weten is dat een overtuiging altijd gepaard gaat met een soort van tunnelvisie. Wanneer je heel zeker bent van het een, dan ben je dat niet van het ander. Dus waarom zou jij je nog kijken naar dat andere? Als je er (bijvoorbeeld) van overtuigd bent dat jij geen kracht in je armen hebt, waarom zou je dan opeens proberen tien push ups te doen?
Je weet inmiddels ook dat je nooit kunt weten of jouw overtuiging echt waar is. Je kan nog zo overtuigd zijn van het een, maar misschien is het wel het ander. Een belangrijk onderdeel van het veranderen van je huidige overtuigingen – of het kiezen van nieuwe – is dan ook iets van de andere kant leren te bekijken. Twee strategieën die je daarvoor kunt gebruiken zijn ‘filtering’ en ‘reframing’.
Filtering: wat je ziet is wat je krijgt
Stel: je hebt zojuist een nieuwe auto gekocht. Je bent er helemaal klaar voor om weer de blits op de Hollandse wegen te maken. Maar in de weken na je aankoop zie je opeens overal ‘jouw’ auto rijden. Ben jij nu zo’n trendsetter? Helaas, die auto’s reden waarschijnlijk al even rond. Ze waren jou alleen voor jouw aankoop nooit echt opgevallen.
Dit psychologische fenomeen staat ook wel bekend als ‘filtering’. Dat filteren doen we de hele dag door: we bekijken, interpreten en ordenen de wereld en wat daarin gebeurt op manieren die aansluiten bij onze overtuigingen. Daarmee creëren we onze eigen, al dan niet vertekende werkelijkheid – en houden we deze uiteindelijk in stand.
En dat is wel zo praktisch. We krijgen de hele dag miljoenen beetjes informatie voor de kiezen. Om niet continu overprikkeld te raken, pakken we alleen die stukjes informatie die onze kijk op de wereld bevestigen. De informatie die daar niet bij aansluit negeren we.
Het probleem is dat wanneer je filtert voor het een, je het ander niet mee zal krijgen. Als je ervan overtuigt bent dat je geen discipline hebt, dan zoek je continu naar de informatie die dat bevestigt. Skip je geplande uurtje hardlopen, en je roept ‘zie je wel!’ Dat je eerder vandaag twee uur lang zonder pauze je belastingpapieren (een van de vervelendste activiteiten ooit) hebt uitgezocht, zie je niet.
Stel jezelf eens open voor informatie die het tegenovergestelde – dat wil zeggen, jouw nieuwe, behulpzame overtuigingen – bevestigt. Ben jij ervan overtuigt dat je niet goed bent in sporten, filter dan voor informatie over wat je wel fysiek allemaal kan (zelf je zware boodschappen tillen, de hele dag in de tuin bezig zijn). Er zijn genoeg aanwijzingen voor jouw succes. Erken dat, en probeer die aanwijzingen dan ook op te pikken.
Reframing
Dit fenomeen van filtering gaat hand in hand met de strategie van ‘reframing’. Reframing (of ‘herkaderen’) is simpel gezegd ‘iets op een andere manier formuleren’. Weet je jouw gedachten en gedragingen vanuit een andere invalshoek te bekijken, dan kan je ze ook ombuigen naar iets wat jou ondersteunt in plaats van tegenwerkt.
Reframing is meer dan een oefening of strategie. Het is een gevolg van een groei mindset en zorgvuldig gekozen overtuigingen – aspecten waar je de afgelopen dagen al over hebt kunnen leren. Het is het denken in oplossingen en mogelijkheden in plaats van problemen of obstakels.
Al zal je dat de komende weken nog niet zo makkelijk afgaan. Ga er niet vanuit dat je nu, met die lessen van de afgelopen dagen in je achterhoofd, opeens alles van een andere bekijkt. Je gaat gegarandeerd terugvallen op je oude, al dan niet beperkte kijk op de wereld. De komende weken zal reframing nog geen standaard manier van denken, maar vooral een oefening zijn.
Nogmaals: je bent gewend om te filteren voor informatie die jouw overtuigingen bevestigt. Je zal jezelf op momenten dan ook echt moeten dwingen om het van de andere kant te bekijken. Neem geen genoegen met ‘zo is het en niet anders’. Daag die gedachten uit. Ga op zoek naar die andere invalshoek – hoe overtuigd je ook mag zijn van wat je nu denkt.
Om je een paar voorbeelden te geven van reframing:
Oorspronkelijke gedachte: ik ga nooit beter worden in deze oefening.
Na reframing: sommige oefeningen zullen altijd moeilijker zijn dan anderen. Voor mij is dat deze oefening, maar als ik hem blijf doen zal ik er ooit beter in worden.
Oorspronkelijke gedachte: ik ga het vanavond niet redden om naar de sportschool te gaan. Nu mis ik weer een dag sporten, zo schiet het toch niet op?
Na reframing: ik ga het misschien niet redden om naar d sportschool te gaan, maar ik kan nog wel thuis wat oefeningen met mijn eigen lichaamsgewicht doen. Iets is nog altijd beter dan niets.
Oorspronkelijke gedachte: ik val niet meer af, dit heeft geen zin meer. Ik kan net zo goed stoppen.
Na reframing: plateau’s horen nu eenmaal bij het afvallen. Ik sta nu even stil, maar dit is meteen een goede oefening in het op gewicht blijven. Ik houd wat ik nu aan het doen ben nog even vol, en dan kan ik altijd later kijken of ik iets aan moet passen.
Oorspronkelijke gedachte: het is nu 2 uur ’s nachts en ik lig nog steeds wakker. Hoe kan ik nu morgen functioneren?
Na reframing: slecht slapen betekent niet altijd dat ik de volgende dag niets waard ben. Ik heb misschien een wat slechter humeur, maar ik weet waar dat door komt en dat ik me iets meer bewust moet zijn van hoe ik op anderen reageer.
Nu je een idee hebt van hoe je een gedachte zou kunnen reframen, kan je dit zelf uitproberen. Haal je een negatieve gedachte voor de geest, en bedenk hoe je er een positieve draai aan kunt geven. Welke woorden en formuleringen je daarvoor gebruikt is niet zo belangrijk. Het gaat om die andere invalshoek; het zien van de nuances, mogelijkheden, het wit en grijs in plaats van het zwart.
Ook als ze geen weerspiegeling van de realiteit zijn, blijven overtuigingen hardnekkig. En ze veranderen vraagt om bewustwording, geduld – en zelfs een stukje discipline. Maar het kan wel, en het zal ook al die moeite waard zijn. Want ben je ergens van overtuigd, dan zal het een stuk makkelijker zijn ergens naar te handelen.
Heb je nog vragen over dit onderwerp? Laat dan gerust een comment achter. Wil je meer weten over mijn diensten? Neem dan contact op!
